Reisinspiratie 6557 - Rondreis Brazilie, november 2023

Vandaag staat een halve dag privé-excursie naar de Argentijnse zijde van de watervallen op het programma. U wordt hiervoor opgehaald en weer afgezet bij het hotel. Tijdens het bezoek aan de Argentijnse zijde van de watervallen is een fantastische jungle- en watervallen bootexcursie inbegrepen, de Gran Aventura Boat tour.

Vandaag staat een 3 uur durende  privé-excursie naar de Braziliaanse zijde van de watervallen op het programma. U wordt hiervoor opgehaald en weer afgezet bij het hotel. Na afloop wordt u afgezet bij het hotel en op het afgesproken tijdstip naar de luchthaven gebracht met aansluitend de vlucht naar Cuiaba (overstap onderweg). Na aankomst wordt u verwelkomd op de luchthaven en met een prive transfer naar het hotel gebracht. 

• Zie tabblad hotels voor de accommodatie selectie tijdens uw verblijf in Cuiaba

Vanaf de luchthaven of het hotel is er een transfer naar Poconé, 100km verderop. Dan gaan we verder langs de beroemde natuurlijke weg Transpantaneira naar de Pousada UeSo - Estância Vitória - km 38. Op dit deel van de Transpantaneira kunt u al verschillende wilde dieren zien zoals kaaimannen, capivara's, jabiru ooievaars etc. Bij aankomst in de Pousada wordt de lunch geserveerd in buffetvorm (afhankelijk van de aankomsttijd op het vliegveld). Daarna is er een korte pauze. In de late namiddag maakt u een wandeling om dieren op te sporen. Het diner is in de lodge. Op verzoek kan na het diner een nachtsafari te voet worden georganiseerd om nachtdieren op te sporen. Vergeet niet uw zaklamp mee te nemen.

• Het verblijf in de lodge is op basis van volpension en met dagelijkse exursies inbegrepen

s Ochtends om 5 uur voor het ontbijt beginnen we aan onze zonsopgang voettocht. Geniet van het ontwaken van de Pantanal, een natuurspektakel dat u niet mag missen. Na het ontbijt maak je een paardrijtocht (ook geschikt voor mensen zonder paardrijervaring). De lunch is dan terug in de pousada. Na de siësta doen we een boottocht op de nabijgelegen Rio Nova of Rio Claro. Met een beetje geluk zie je een familie reuzenotters en veel vogels, evenals enkele andere zoogdieren, misschien zelfs de tapir. Het diner is in de lodge. Indien gewenst kan na het diner een nachtsafari worden georganiseerd om dieren te observeren die in de schemering actief zijn.

Vandaag eindigt het arrangement in de Pantanal. In de vroege ochtend wordt u opgehaald bij de lodge en met een privé transfer naar Chapada dos Guimarães gebracht. Aansluitend staat er  een fantastische dagexcursie op het programma om het park te ontdekken, samen met een Engelssprekende gids.

Het wordt ongetwijfeld een enerverende dag. Je start met een bezoek aan de ´Véu da Noiva´ waterval.Geniet er van een prachtig panoramisch uitzicht. 

Hierna begint een prachtige natuurwandeling van een aantal km waarbij je onderweg maar watervalletjes tegenkomt met zwemstops , de ene nog mooier dan de andere.

Neem wandelschoenen, zwemkleding, voldoende water en wat lichte snacks mee. En vergeet de zonnebrandcreme niet mee te nemen. 

Er staat een fantastische dagexcursie op het programma om het nationale park te ontdekken met een 4x4, samen met een Engelssprekende gids. U wordt opgehaald bij het hotel en wordt er weer afgezet na afloop van de exursie. Zie tabblad excursies voor de volledige beschrijving. 

Vandaag staat er een fantastische dagexcursie op het programma  grotten Circuit Aroe Jari + Blauwe Lagune Grot. U wordt hiervoor opgehaald en weer afgezet bij het hotel. Na afloop is er in de avond een transfer naar de luchthaven van Cuiaba, met aansluitend uw doorvlucht. 

In het tabblad excursies ziet u de uitgebreide beschrijving van de excursie. 

Na aankomst in Fernando de Noronha wordt u verwelkomd op de luchthaven en met een transfer naar het hotel gebracht.

• Keuze uit toeristenklasse of superieure klasse accommodatie tijdens uw verblijf in Fernando de Noronha

Vandaag kunt u naar eigen inzicht besteden en genieten van het eiland. Er zijn talloze excursies te boeken, indien gewenst. 

Vandaag kunt u naar eigen inzicht besteden en genieten van het eiland. Er zijn talloze excursies te boeken, indien gewenst. 

Vandaag eindigt het verblijf in Fernando de Noronha. U wordt opgehaald bij de accommodatie en naar de luchthaven gebracht voor de binnenlandse vlucht naar Rio de Janeiro. Hier wordt u verwelkomd op de luchthaven en met een privé transfer naar het hotel gebracht. De rest van de dag kunt u naar eigen inzicht besteden. 

• Keuze uit toeristenklasse of superieure klasse accommodatie tijdens uw verblijf in Rio de Janeiro

Drie van de beroemdste bezienswaardigheden in Rio de Janeiro liggen binnen handbereik op deze daglange tour. De Suikerbroodberg en de Corcovado-berg, inclusief het indrukwekkende Christus de Verlosser standbeeld dat uitkijkt over de stad, en een stop bij het Maracanã-stadion, moeten zeker bovenaan je lijst staan. Gray Line Rio de Janeiro is de perfecte gids voor je dag.

In de ochtend, terwijl we langs de stranden van de Zuid-Zone van Rio gaan om gasten op te halen bij het hotel, en zul je genieten van mooie uitzichten op beroemde stranden zoals het Leblon-strand naast het beroemde Ipanema-strand. In Copacabana zul je getuige zijn van waarom cariocas zo'n mooie teint hebben. Terwijl je door deze buurten reist, zul je een paar tips horen over wat te doen in de omgeving en de interessante verhalen die zich op deze straten hebben afgespeeld.

We gaan richting Downtown via de charmante kustlijn van Botafogo, waar je de eerste glimp van de Suikerbroodberg opvangt. Daarna rijd je door de historische wijk Laranjeiras, waar het Guanabara-paleis staat, de voormalige woning van prinses Isabel die de Gouden Wet ondertekende om alle slaven te bevrijden. Tegenwoordig is het paleis de officiële zetel van de regering van Rio de Janeiro.

Nadat we door de Santa Barbara-tunnel zijn gegaan, maken we een panoramische tour door het centrum van Rio, langs de Sambodrome en stoppen bij de Metropolitan Cathedral, gebouwd in een piramidevorm met een interne diameter van 96 meter en een hoogte van 80 meter.

Je krijgt een paar minuten om de kathedraal te bezoeken voordat het tijd is om terug te gaan naar de bus en een blik te werpen op het traditionele Cinelândia-plein met zijn historische gebouwen, en een kijkje te nemen naar het Municipal Theater met zijn Art Nouveau-architectuur. Van daaruit ga je naar Urca via Aterro do Flamengo en zijn parken, ontworpen door Burle Marx, en hoor je alles over de deelname van Brazilië aan de Tweede Wereldoorlog en de oprichting van de stad in de late 16e eeuw, net voordat je bij de Suikerbroodberg aankomt.

Je reist helemaal naar de top in twee stappen met de kabelbaan. De eerste kabelbaan brengt je naar Urca Hill, een uitkijkpunt 215 meter hoog dat al prachtige uitzichten biedt op de Guanabara-baai en de eilanden, de stranden van Flamengo en Botafogo, het Santos Dummont-vliegveld, de Rio-Niterói-brug, de wijk Urca en de Corcovado-berg.

Vanaf dit punt brengt een tweede kabelbaan je naar de top. Als je daar aankomt, begrijp je waarom Rio wordt beschouwd als een van de mooiste steden ter wereld. Op 395 meter hoogte geniet je van adembenemende uitzichten op het strand van Copacabana, Niterói en het fort Santa Cruz.

Verken de heuvels van Urca en de Suikerbroodberg ongeveer 45 minuten voordat je teruggaat naar de bus. Hier kun je genieten van het uitzicht op de charmante stad, het inheemse regenwoud zien en je beste foto's maken. Terug naar beneden bewonder je het landschap van Rio op weg naar een traditionele Barbecue Lunch, all-you-can-eat stijl. Braziliaanse Churrascarias (barbecueplaatsen) bieden een breed scala aan bijgerechten en alternatieve opties, dus ook als je voor een vegetarische optie kiest, ga je nog steeds tevreden weg.

Na de lunch gaan we naar het Maracanã-stadion waar we een panoramische ronde om het stadion maken en even stoppen zodat je de pracht van de tweevoudige gastheer van de Wereldbekerfinales kunt waarderen. Daar kun je je voorstellen hoeveel geschiedenis er heeft plaatsgevonden sinds de opening in 1950 toen Brazilië zijn eerste Wereldbeker organiseerde.

Van daaruit gaan we naar het treinstation van Cosme Velho in de wijk Laranjeiras, vanwaar we een treinrit van 20 minuten maken door het weelderige en dichte regenwoud van Tijuca naar het torenhoge Christus de Verlosser standbeeld. Het standbeeld, dat waakt over de stad Rio, is tot 38m hoog (125ft). Als je omhoog kijkt, zul je je gezegend en beschermd voelen door dit prachtige monument van Christus met open armen. Nu een van de nieuwe Zeven Wereldwonderen! Vanaf daar kun je het grootste deel van de stad zien, alle zuidelijke zone en helemaal tot aan Niterói. Het is een uniek uitzicht dat je zal verbazen. Je krijgt ongeveer 40 minuten om alle kanten en uitzichten van de Corcovado en het wereldwijd bekende Christusstandbeeld te leren kennen.

Na de treinrit naar beneden, gaan de gasten terug naar hun hotels, terwijl ze de kans krijgen om te horen over de economie van Rio, de twee keer dat de Wereldbeker in Brazilië werd gehouden, en het leven in de Favela's.

Deze volledige dagtour geeft je heel Rio de Janeiro: zijn belangrijkste bezienswaardigheden, zijn geschiedenis, zijn levensstijl en heerlijk eten. Jouw kennismaking met de lokale cultuur.

Vandaag staat de Urban bike tour op het programma in de ochtend, in gezelschap van andere toeristen en met Engelstalige begeleiding. Deze excursie is perfect als eerste kennismaking om Copacabana en de omliggende wijken goed te leren kennen. 

Vandaag staat er een fantastische Mangrove en Jungle wandeltocht op het programma, zie tabblad excursies. Na afloop van de excursie worden jullie afgezet bij het hotel en op het afgesproken tijdstip naar de luchthaven gebracht. Einde arrangement. 
 

Foz do Iguaçu, een van de meest adembenemende natuurwonderen van Brazilië, betovert reizigers met haar majestueuze watergordijn. Een oogverblindende cluster van maar liefst 275 watervallen strekt zich uit over een breedte van 2,7 kilometer, een natuurlijk meesterwerk dat de immense kracht en schoonheid van de natuur perfect belichaamt.

Centraal in dit waterige spektakel ligt de 'Devil's Throat', waar een intense symfonie van 14 watervallen samensmelt in een brullend crescendo van water en damp. Bezoekers kunnen op verschillende manieren dit schouwspel ervaren. Je kunt het pad van de loopbruggen volgen, die je bijna tot aan de waterige voet van de watervallen leiden, of deelnemen aan een opwindende boottocht. Voor de adrenalinezoekers biedt een helikoptervlucht de meest sensationele ervaring, waarbij je een panoramisch uitzicht op dit waterwonderland krijgt.

De omgeving van Foz do Iguaçu biedt ook een unieke geografische attractie, het drielandenpunt, waar de grenzen van Argentinië, Paraguay en Brazilië samenkomen. De aangrenzende nationale parken, opgezet om het kostbare ecosysteem te beschermen, bieden de mogelijkheid om het rijke, levendige regenwoud te verkennen. Hier leven meer dan 400 vogelsoorten, talloze zoogdieren, reptielen en een ontzagwekkende diversiteit van meer dan 2000 plantensoorten.

Als het gaat om accommodaties, biedt Foz do Iguaçu een scala aan opties die passen bij verschillende reisbehoeften. Degenen die zich willen onderdompelen in een luxueuze omgeving dicht bij de watervallen kunnen kiezen voor Hotel das Cataratas. 

Het stadje Foz do Iguaçu zelf is ook niet te missen, met een overvloed aan hotels voor alle soorten comfort. Het hele jaar door zijn de watervallen toegankelijk voor bezoekers, maar de ideale periode om de waterkunstwerken in hun volle glorie te ervaren is tijdens de Braziliaanse zomer (onze winter in Nederland), wanneer de watervallen op hun krachtigst zijn door het enorme watervolume en er minimale regenval is.

Restaurant tips Foz do Iguaçu:

1. Churrascaria do Gaúcho: Dit is een populaire keuze voor liefhebbers van de Braziliaanse churrascaria - een traditionele barbecue-stijl met een verscheidenheid aan heerlijke, sappige vleeswaren. Het vlees wordt aan enorme spiesen gegrild en vervolgens aan tafel gesneden.
2. Restaurante Barracão: Dit lokale restaurant biedt een buffet met een uitgebreid aanbod aan Braziliaanse gerechten. Naast het vlees en de vis, vind je er ook een rijke selectie aan salades, groenten en typische Braziliaanse bijgerechten zoals feijoada (zwarte bonensoep met varkensvlees).
3. Itaipu Restaurant: Gelegen naast het fameuze Itaipu Dam, dit restaurant biedt een fantastisch uitzicht gecombineerd met een verscheidenheid aan zowel lokale als internationale gerechten. Het is de perfecte plek om te ontspannen na een rondleiding door de dam.
4. La Mafia Trattoria: Voor een verandering van tempo en smaak, biedt La Mafia Trattoria een selectie van heerlijke Italiaanse gerechten. De sfeer doet denken aan de jaren '20, met foto's van beroemde maffiosi aan de muren, wat een unieke ervaring biedt aan de bezoekers.
5. Capitão Bar: Als je zin hebt in een informele maaltijd met een geweldig uitzicht op de Paraná-rivier, dan is Capitão Bar de plek om te zijn. Hier kun je genieten van verse vis, zeevruchten en koude drankjes terwijl je ontspant op het terras. Het is een perfecte plek om de dag af te sluiten na een bezoek aan de watervallen.

Cuiabá is de hoofdstad van de Braziliaanse staat Matto Grosso. De stad dient als toegangspoort tot drie totaal verschillende, maar even imposante natuurgebieden: de zuidelijke Amazone, de noordelijke Pantanal en het nationale park Chapada dos Guimarães. Van deze drie gebieden wordt de noordelijke Pantanal het meest bezocht vanuit Cuiabá. Cuiabá zelf is een drukke en snelgroeiende stad met ruim een half miljoen inwoners .Het is een interessante mix van koloniale villa's en moderne wolkenkrabbers. Tijdens een bezoek aan de stad zijn er ook een aantal uitstekende musea te bezoeken zoals het museum 'Rondon do Indio', dat de grootste collectie ter wereld herbergt van kunstobjecten van inheemse bevolkingen.

Kortom, Cuiabá is de perfecte startplaats om diverse natuur bestemmingen te bezoeken in deze regio van Brazilië.

Cuiabá, gelegen in het hart van Brazilië, vormt de toegangspoort tot het noordelijke gedeelte van de Pantanal, dat bekend staat als de ultieme plek om jaguars te spotten.

Dit immense laagland, dat tijdens het regenseizoen (december - maart) grotendeels overstroomt, is het grootste moerasgebied ter wereld. Met een indrukwekkende oppervlakte van ongeveer 150.000 vierkante kilometer is de Pantanal meer dan vier keer zo groot als Nederland. Dit unieke gebied biedt weelderige vegetatie, ontelbare riviertjes en meren, en staat bekend om zijn uitzonderlijke fauna. Hier kunt u de zeldzame en elegante jaguar, wilde papegaaien, miereneters, wilde zwijnen, capibara's, zwarte kaaimannen en meer dan 600 verschillende vogelsoorten, waaronder de imposante jabiru, bewonderen. Een safari door deze bijzondere wildernis is een unieke ervaring en biedt volop mogelijkheden om zeldzame vogels en dieren te spotten en te fotograferen.

Een bezoek aan de Pantanal is zonder twijfel een hoogtepunt van elke reis. Er zijn diverse lodges in verschillende comfortklassen beschikbaar, vaak op basis van volpension en inclusief dagelijkse excursies. Geniet van de authentieke gastvrijheid, comfortabele accommodaties en deskundige lokale gidsen die u zullen begeleiden op uw avontuurlijke ontdekkingstocht door dit adembenemende natuurgebied.

Beste reistijd voor de Pantanal:

Het Pantanal landschap varieert per seizoen, maar blijft steeds prachtig. De jaarlijkse neerslag bedraagt gemiddeld 1500mm, voornamelijk tussen november en maart.

NAT-seizoen (januari-maart): De zomerregens revitaliseren de flora en fauna, met prachtige waterlandschappen en een rijke dierenwereld.

TUSSEN-seizoen (april-juni): Na de regens vormen zich lagoons die een rijke voedselbron vormen voor watervogels. Het weer is milder en dieren worden actiever.

DROOG-seizoen (juli-oktober): Het ideale moment voor dierenobservatie, met velden die drogen en dieren die zich verzamelen rond waterbronnen.

REGEN-seizoen (november-december): Er valt veel regen, maar niet genoeg voor overstromingen. Dit seizoen is perfect voor vogelobservatie.

Combinatie met andere natuurgebieden

De Noordelijke Pantanal kan perfect gecombineerd worden met een bezoek aan de adembenemende bestemmingen Chapada dos Guimarães en Nobres, want deze bestemmingen liggen op rijafstand van Cuiaba (2 uurtjes naar Chapada dos Guimarães).

Chapada dos Guimarães, een indrukwekkend nationaal park met majestueuze kliffen en watervallen, ligt op korte afstand van Cuiabá. Hier kunt u genieten van uitdagende wandelingen, panoramische uitzichten en unieke geologische formaties. Het is een paradijs voor avonturiers en natuurliefhebbers.

Nobres, gelegen in de buurt van Chapada dos Guimarães, is een verborgen juweeltje met kristalheldere rivieren en natuurlijke zwemgaten. Snorkel tussen kleurrijke vissen, ontdek ondergrondse grotten en bewonder de overvloedige biodiversiteit van dit ecologische paradijs.

Door een bezoek aan de Noordelijke Pantanal te combineren met Chapada dos Guimarães en Nobres, kunt u een unieke reiservaring beleven. Van het spotten van jaguars en het ervaren van het weelderige moerasgebied tot het verkennen van prachtige kliffen en het genieten van verfrissende wateractiviteiten, deze combinatie van bestemmingen biedt een gevarieerd en onvergetelijk avontuur.

Brazilië Reis Specialist kan u helpen bij het plannen van een op maat gemaakte reisroute, zodat u het beste uit uw bezoek aan de Noordelijke Pantanal, Chapada dos Guimarães en Nobres kunt halen. Laat ons uw reiswensen kennen en wij zorgen ervoor dat uw reis een onvergetelijke ervaring wordt.

Voor het zuidelijke gedeelte van de Pantanal kunt u beter uitwijken naar Campo Grande, waar u de Pantanal tevens met Bonito kunt combineren, waar je kan riviersnorkelen en genieten van prachtige natuur. Tussen Cuiaba en Campo Grande zijn nachtbussen beschikbaar of u kunt een binnenlandse vlucht nemen. 

Ontdek hier onze arrangementen voor de Zuidelijke Pantanal.

Gelegen op slechts 64 km van Cuiaba in Mato Grosso, treft u het majestueuze nationale park Chapada dos Guimarães aan. Dit park wordt gekenmerkt door zijn hoge bergplateaus (600 - 800 meter), millennia-oude rotsformaties en grotten, spectaculaire watervallen, schilderachtige wandelpaden en een rijke diversiteit aan flora en fauna. Het is een paradijs voor natuurliefhebbers en herbergt een van de zeldzaamste diersoorten van Brazilië, de 'Loboguará', ook bekend als de gemaande wolf. Ook vogelliefhebbers zullen gefascineerd zijn door de talloze unieke vogelsoorten die hier te vinden zijn.

Maar Chapada dos Guimarães biedt meer dan alleen adembenemende natuur. Het staat ook bekend om zijn archeologische en paleontologische rijkdom, waaronder talrijke prehistorische rotsschilderingen, waardoor het een interessante bestemming is voor geschiedenisliefhebbers. Daarnaast wordt de regio als heilig beschouwd door de inheemse bevolking en wordt het vaak geassocieerd met mystieke verhalen en ufologische verschijnselen, wat het een fascinerende bestemming maakt voor avontuurlijke reizigers en liefhebbers van folklore.

Het park biedt ook een scala aan activiteiten voor de avontuurlijke reiziger, van wandelen en vogels kijken tot raften en abseilen. Of je nu wilt ontspannen in de schoonheid van de natuur, de lokale cultuur wilt ontdekken, of een adrenaline-gevulde vakantie zoekt, Chapada dos Guimarães heeft het allemaal.

Recife is een grote stad met drie miljoen inwoners en is de hoofdstad van de staat Pernambuco in het noordoosten van Brazilië. Het staat bekend als het Venetië van Brazilië vanwege de vele bruggen en kanalen.

Nederlanders zijn van grote invloed geweest op deze regio omdat de West-Indische Compagnie hier in de 17de eeuw een handelspost had. Vooral de erfenis van Johan Maurits van Nassau wordt hier gekoesterd.

Op slechts 7 kilometer van Recife ligt het historische Olinda. Deze koloniale stad is gebouwd op een heuvel met een prachtig panoramisch uitzicht over Recife en de Atlantische oceaan. Het historisch centrum van Recife is recent gerestaureerd, heeft een groot cultureel aanbod en een levendig nachtleven.

De staat Pernambuco heeft fantastische stranden en in Recife zelf is er het 10 km lange strand Boa Viagem. Recife heeft een centrale ligging in het noordoosten van Brazilië en vormt een uitstekend startpunt voor een reis langs deze regio.

Het archipel Fernando de Noronha, ook bekend als de smaragd van de Atlantische Oceaan, is een concentratie van 21 eilandjes op 345 km afstand van de Braziliaanse Noordoostkust. Dit beschermd natuurgebied is een lust voor het oog. 'Fernando de Noronha' combineert verlaten zandstranden, een kraakheldere oceaan en tropische flora en fauna.

Haar koraalriffen worden bevolkt door vele, exotische vissoorten en duizenden schildpadden. Niet voor niets is het een internationale topbestemming om te duiken en te snorkelen. Fernando de Noronha huist ook de enige populatie 'spinner' dolfijnen van de Atlantische oceaan. Je kan ze bewonderen tijdens boottochtjes vanuit het eiland of ze gewoon spotten van één van de afgezonderde strandjes.

De accommodaties bestaan voornamelijk uit kleinschalige hotels/ pousadas in diverse comfort klasses. Hoogbouw is niet toegestaan in dit schoolvoorbeeld van ecotoerisme. Fernando de Noronha biedt maar beperkt toegang aan toeristen en kent een verplichte milieubelasting. Reserveer dus ruim van tevoren jouw reis naar dit idyllische eiland.

Rio de Janeiro, ook wel bekend als 'a cidade maravilhosa', de prachtige stad, behoort zonder twijfel tot de mooiste steden ter wereld. Het is een adembenemende mix van weelderig groene bergen, uitgestrekte zandstranden en de onmetelijkheid van de Atlantische Oceaan.

Naast de wereldberoemde bezienswaardigheden zoals de Suikerbroodberg (Pão de Açúcar), de Corcovado met het iconische Christusbeeld en de stranden van Copacabana en Ipanema, heeft Rio de Janeiro nog veel meer te bieden.

De stad bruist van energie en ritme, en de lokale bevolking, de 'cariocas', staan bekend om hun aanstekelijke vrolijkheid. Ervaar het zelf in de levendige uitgaanswijk Lapa, met zijn talloze dansgelegenheden en gezellige bars. Vergeet niet een bezoek te brengen aan de beroemde trappen van Santa Teresa, een kleurrijke en artistieke buurt.

Op zondagen wordt de boulevard in Rio vrijwel autovrij, waardoor het de perfecte gelegenheid is om kilometerslang te fietsen, skaten of wandelen langs de kust. Een van de meest prachtige, maar minder bekende uitzichten in Rio is vanaf de 'Vista Chinesa'. Vanuit het regenwoud in het hart van de stad, genaamd 'Floresta da Tijuca', kijk je uit over deze unieke metropool.

Waar anders kun je het beroemdste carnavalsfeest ter wereld meemaken, ontspannen op de prachtige stranden, feesten tot in de vroege uurtjes of simpelweg genieten van de adembenemende uitzichten? Rio is het perfecte startpunt voor een rondreis door Brazilië. Mocht je niet ver willen reizen, dan zijn er in de directe omgeving ook diverse plaatsen die het bezoeken waard zijn, zoals het prachtige schiereiland Buzios, het historische kustplaatsje Paraty of het weelderige tropische eiland Ilha Grande.

Bovendien biedt Rio de Janeiro een scala aan culinaire hoogstandjes en restaurants die de Braziliaanse keuken vertegenwoordigen. Proef heerlijke lokale gerechten zoals feijoada, pão de queijo en brigadeiro, of geniet van internationale culinaire ervaringen in de vele eetgelegenheden verspreid door de stad.

Kortom, Rio de Janeiro is een stad die je moet ervaren. Het is een feest voor alle zintuigen en biedt de perfecte mix van cultuur, natuur, stranden en entertainment. Plan je bezoek zorgvuldig en laat je betoveren door de magie van deze prachtige stad en de vele mogelijkheden die het te bieden heeft.

Restauranttips in Rio de Janeiro:

1. Churrascaria Palace: Deze bekroonde churrascaria, gelegen in de wijk Copacabana, is een favoriet onder vleesliefhebbers. Geniet van een uitgebreid assortiment heerlijk gegrild vlees, geserveerd op traditionele Braziliaanse wijze.

2. Aprazível: Dit restaurant in de charmante wijk Santa Teresa biedt een combinatie van heerlijke Braziliaanse gerechten en een prachtig uitzicht over de stad. Het menu omvat zowel traditionele als eigentijdse gerechten, bereid met verse en lokale ingrediënten.

3. Zaza Bistro Tropical: Gelegen in de wijk Ipanema, staat dit restaurant bekend om zijn creatieve fusiongerechten met invloeden uit verschillende keukens. Proef unieke smaken en geniet van de ontspannen sfeer en kleurrijke inrichting.

4. Bar do Mineiro: Voor een authentieke Braziliaanse ervaring moet je dit informele restaurant in de wijk Santa Teresa bezoeken. Probeer de traditionele Braziliaanse gerechten, zoals feijoada (zwarte bonen stoofpot) en pasteis (gefrituurde pasteitjes).

5. Sushi Leblon: Voor liefhebbers van sushi en Japanse gerechten is Sushi Leblon een must-visit. Dit gerenommeerde restaurant in de wijk Leblon staat bekend om zijn verse vis en creatieve sushi-rollen, bereid met vakmanschap en oog voor detail.

Dit zijn slechts enkele van de vele geweldige restaurants die Rio de Janeiro te bieden heeft. Het diverse culinaire landschap van de stad biedt voor elk wat wils, of je nu op zoek bent naar traditionele Braziliaanse gerechten, internationale smaken of fusionkeukens. Vergeet niet om vooraf te reserveren, vooral voor populaire restaurants, om teleurstellingen te voorkomen en een tafel te bemachtigen.

Gelegen in het centrum van Cuiabá, dichtbij winkels en restaurants, valt Amazon Plaza op door zijn Indiaas geïnspireerde inrichting. Het beschikt over een aantrekkelijk zwembad met waterval in een tuin en hangmatten, evenals gratis Wi-Fi.

Dit hotel biedt lichte kamers met kleurrijke accenten en moderne faciliteiten. Ze zijn ruim en voorzien van airconditioning, een kingsize bed, kabel-tv, telefoon en minibar. Er is 24 uur per dag roomservice beschikbaar.

Met uitzicht op de weelderige palmbomen in de tuin, kunnen gasten genieten van een buffetontbijt in een ruime eetruimte. Er worden vers bereide regionale lekkernijen, fruit, sappen en een assortiment aan broden en gebak geserveerd.

In lijn met het Indiaase thema, dat terug te zien is in de levendige muur- en plafondschilderingen, biedt de Amerikaanse bar van Amazon Plaza een selectie van verfrissingen en exotische regionale cocktails.

Locatie:

De UeSo lodge ligt ongeveer 140 km ten zuidoosten van Cuiaba langs de Transpantaneira, een onverharde weg van 150 km die het hart van de noordelijke Pantanal doorsnijdt.

Bereikbaarheid:

De transfer van Cuiaba naar de lodge duurt ongeveer 3 uur. De route naar de lodge loopt langs Poconé, een 18e eeuws goudmijnstadje. Vanaf Poconé is het laatste stuk van 37 km langs de Transpantaneira een onverharde weg. De lodge ligt op slechts 500 m van de Transpantaneira temidden van een iets hoger gelegen stuk savannebos.

Grootte en structuur van de lodge:

De Zwitsers-Braziliaanse eigenaars van UeSo Pantanal maken er geen geheim van: dit is een bescheiden familiepension met een huiselijk tintje. Marcos verzorgt de paarden met alle liefde van de wereld, Conceição ruimt de kamers op en veegt het ongedierte van de veranda's, Pedro de gids verwelkomt de gasten en Dito zorgt voor het onderhoud - iedereen wordt van harte voorgesteld. UeSo is niet van plan 5* luxe te bieden, maar ze zorgen er wel voor dat de gasten zich thuis en goed verzorgd voelen.  

UeSo biedt 18 eenvoudig ingerichte kamers, voorzien van airconditioning, plafondventilatoren en douches met warm water. Daarnaast biedt de lodge 5 chalets met uitzicht op het meer en een eigen veranda met schommelstoelen en hangmatten. Drie keer per dag worden regionale maaltijden in buffetvorm geserveerd in de eetzaal, die voorzien is van grote horren. De lodge heeft ook een klein dompelbad van waaruit paden uitwaaieren naar de omliggende tuin. Vanuit de lodge leidt een wandelpad naar een 17 meter hoge uitkijktoren, het perfecte uitkijkpunt om wilde dieren te spotten. Agoutis, primaten en tapirs worden hier vaak gezien.

Unieke kenmerken:

De bescheiden en gemakkelijke stijl van UeSo Pantanal is misschien wel geschikt voor mensen die genoegen nemen met ongepolijste huiselijke gezelligheid.

In de omgeving van de lodge kunt u een verscheidenheid aan ijsvogelsoorten, gestreepte reigers, koninklijke vorkstaarttyrannen, blauwkeel arendguana's, reuzentukans en reuzenotters zien. In de buurt van de lodge is een galerijbos waar veel vogelsoorten leven, zoals blauwkroontrogons, roodstaart Jacamars, gekraagde ara's, pottenbakkersvogels, lijnspechten en vos-rode boomklimmers. Maar ook veel andere zoogdiersoorten. U zult brulapen en kapucijnapen, tapirs, grote miereneters, kleine miereneters, moeras herten, gordeldieren, kapucijnapen, manenwolven, vossen en nog veel meer ontdekken.

Activiteiten

Paardrijden

In het verleden was paardrijden bijna de enige manier voor de inwoners om zich door de Pantanal te verplaatsen. Grijp de kans en laat de zachte paarden je door het prachtige landschap dragen. Maak je geen zorgen, het is geen probleem om te rijden, zelfs voor mensen zonder ervaring. Houd gewoon de teugels losjes in je handen en geniet van de rit.

Bootexcursie

Tijdens onze boottocht op de Rio Claro of Rio Novo (bijna bij de Pousada Estancia Vitoria) kun je veel vogels en kaaimannen zien of met een beetje geluk kun je ook de reuzenotters of tapirs observeren. Buiten het vissluitseizoen kun je proberen een piranha te vangen (sluitseizoen 01.11. tot 01.03). Om milieuredenen gebruiken we geen benzinemotoren.

Wandeltours

Onze wandeltours zijn speciaal ontworpen om de flora en fauna te observeren. Daarom lopen we heel langzaam en stil, omdat de dieren zeer gevoelig reageren op bewegingen en geluiden. Het is een goed idee om een verrekijker mee te nemen.

Optionele Jaguar tour (bij te boeken)
Boek de (optionele) Jaguar-spot-excursie van een hele dag in Porto Jofre erbij. Dit is een opwindende riviertocht per motorboot op zoek naar de jaguar in het Meeting of the Waters Conservation Area. Deze excursie wordt alleen aangeboden tijdens het laagwaterseizoen van juni tot november. Waarnemingen zijn vrijwel gegarandeerd.

Gun uzelf momenten van ontspanning midden in het bos bij onze knusse en charmante Pousada Cantos da Mata. Luister naar de stem van het bos, het gezang van de vogels... het is een bijzondere ervaring voor vogelliefhebbers en iedereen die graag in contact staat met de natuur. Omringd door het prachtige landschap, kunt u genieten van het ontbijt op ons terras met een schitterend uitzicht op het dal, waarbij u vaak bezoek krijgt van zeldzame vogels zoals de Udu met de blauze kroon, de oranje Uirapurú en de Surucuá. Ook apen, neusberen, rode ara's en andere wilde dieren komen vaak langs, en er groeien verschillende soorten inheemse bomen, zoals de roze Ipê, de jacaranda, de Aricá en de Jatobá, onder andere.

Ze spreken vier talen: Duits, Engels, Portugees en Spaans.

Elk van de 4 suites heeft een groot tzeepersoonsbed bestaande uit 2 matrassen en een eenpersoons slaapbank. De kamers met privé ingang kunnen individueel, dubbel, drievoudig of viervoudig worden geboekt en zijn uitgerust met een minibar, een privé badkamer met warme douche, handdoeken en zeep, beddengoed, een kast met een bureau en een balkon met hangmatten. De ruimte is zeer koel en geventileerd, waardoor het gebruik van airconditioning overbodig is. Ze hebben zel plafondventilatoren. In de kamers is roken niet toegestaan. Ze hebben echter zel een groot buitengebied voor rokers.

Ze bieden een buiten barbecueplaats, een overdekte vuurplaats, een natuurlijke tuin en een terras met uitzicht op het dal...

Dit hotel ligt in een weelderige groene vallei op een historische plek in Vila dos Remedios. Het is een prachtige kleinschalige accommodatie op loopafstand van het Cachorro strand. 

Op het uitgestrekte terrein (25.000 m2) zijn drie comfortabele bungalows en vijf suites aanwezig, allen voorzien van airconditioning, wifi, minibar, kluisje en kabel-tv. De accommodatie heeft een centrale ligging nabij het dorpje, het strand en één van de schaarse uitgaansgelegenheden op Fernando de Noronhoa 'Bar do Cachorro'.

Geniet er van spa-faciliteiten. Zo worden er massages aangeboden (tegen betaling) en kunt u genieten van het mooie zwembad en tuinen. 

Hotel Windsor ligt op 1 minuut lopen van het beroemde Copacabana strand en biedt een ontspannen zwembad op het dak en een sauna. U kunt gratis gebruikmaken van WiFi.

Elke kamer is uitgerust met airconditioning, een flatscreen-tv en een minibar. De eigen badkamer bevat een douche en een haardroger. U vindt er een goed uitgerust fitnesscentrum en een Amerikaanse bar op het terras van het hotel. Het 4-sterrenhotel Windsor Plaza heeft ook een restaurant in de lobby, waar u in het weekend kunt genieten van speciale Braziliaanse gerechten. De deskundige medewerkers geven u graag informatie over de stad en helpen u met toeristische diensten.

GRAN AVENTURA BOAT TOUR - EXCURSIE - ARGENTIJNSE ZIJDE WATERVALLEN

Dit unieke avontuur combineert twee fantastische elementen van Iguassu National Park in de vorm van een jungle- en watervallen met de boot excursie. U komt binnen in de jungle op een speciale truck met een panoramisch uitzicht over het regenwoud. De ervaren gids vertelt u van alles over de spectaculaire omgeving.De acht kilometer lange truck rit brengt u naar Puerto Macuco, waar u 100 meter afdaalt naar een ponton op de rivier voor het tweede deel van de reis .

Hier gaat u aan boord van een motorboot voor de zes kilometer lange boottocht - waarvan twee kilometer een stroomversnellingen -door de canyon van de rivier Iguassu naar de watervallen. Na het genieten van het uitzicht vanaf de rustige kant van San Martin Island , komt u bij de Tres Mosqueteros waterval , waar zowel de Braziliaanse en Argentijnse zijde en de beroemde Devil's Throat wordt aanschouwd.

De boot gaat verder langs de oever van het eiland naar het meest spannende deel van de excursie waar je tot in de San Martin waterval komt - de grootste waterval. Dit is een prachtige en onvergetelijke ervaring.

Let op; de vermelde prijs van deze excursie geldt in combinatie met de halve dagexcursie naar de Argentijnse zijde van watervallen, aangezien deze wordt aangeboden terwijl u de Argentijnse zijde van de watervallen bezoekt.  

In de ochtend wordt u opgehaald bij het hotel en gaat u op privé-excursie naar de Braziliaanse zijde van de watervallen (duur 3 uur).

De excursie begint in het bezoekerscentrum van het Iguaçu nationale park met een autorit door de subtropische vegetatie van de het nationale park tot aan de watervallen. Nabij de watervallen gaat u te voet verder  naar de canyons waar u kunt genieten van prachtige panoramische uitzichten over de watervallen en 'Devil's Throat' aan de Argentijnse zijde van de watervallen.

In een glazen lift langs een klif kunt u vervolgens omhoog gaan voor een prachtig bovenaanzicht van de watervallen. Hier zijn ook wat horecagelegenheden om onder het genot van een drankje en een hapje het spektakel te bewonderen. Na afloop wordt u weer afgezet bij het hotel. (entree nationale park niet inbegrepen, ca. usd 30)

De rest van de dag kunt u naar eigen inzicht besteden.

Er staat een fantastische dagexcursie op het programma om een deel van het Nationale park te ontdekken, samen met een Engelssprekende gids. Je wordt hiervoor opgehaald en weer afgezet bij het hotel.

De tour begint met een bezoek aan´Véu da Noiva´, waar je een prachtig panoramisch uitzicht te wachten staat.

Daarna begint een prachtige natuurwandeling waarbij je 11 watervallen tegenkomt met zwemstops mogelijk, de ene nog mooier dan de andere.  Bij terugkomst is er ook een restaurant waar je kunt eten (niet inbegrepen, ter plaatse te betalen). Het watervallen circuit en Véu da Noiva is ongeveer 8km lopen.

Neem voldoende water mee, comfortabele wandelschoenen en wat snacks en zwemkleding. Vergeet de zonnebrandcrème en insectenspray niet. De gids zal met je stoppen bij een supermarkt zodat je wat snacks kunt kopen voor overdag.

Binnen de grenzen van het Nationaal Park Chapada dos Guimarães ligt de Cidade de Pedras, één van de meest spectaculaire plekken in deze regio met zijn opvallende en weelderige natuurlijke landschappen.

Deze magische plek staat bekend als het "mooiste uitkijkpunt van Chapada". De wandeltocht is gemakkelijk en ontspannen, waarbij je de iconische hoogtepunten van het gebied tegenkomt: torenhoge kliffen met hun rode gloed die zich tegen de horizon aftekenen, gebeeldhouwd door de tijd en die doen denken aan oude ruïnes maar volledig gevormd door de natuur.

De indrukwekkende kliffen rijzen tot wel 300 meter boven de grond uit en vormen enorme hoogteverschillen in het landschap. Langs het pad zijn verschillende uitkijkpunten die steeds een ander perspectief op het landschap bieden.

Vanaf de hoger gelegen delen kijk je uit over het Vale do Rio Claro, wat tevens de volgende stop van de tour is. Hier bezoek je eerst het bekende "Crista de Galo" uitkijkpunt met een panoramisch 360° uitzicht. Daarna volgt een verfrissende duik in het natuurlijke zwembad "Poço das Antas", zo genoemd vanwege de zeldzame tapir waarnemingen ter plaatse. De tour wordt afgerond met een spannende snorkeltocht in het Poço Verde, waarbij je kunt genieten van de onderwaterwereld met takken, kleine vissen en andere bewoners. Deze afdaling van de Rio Claro duurt ongeveer 10 minuten. Deze activiteit wordt aanbevolen voor diegenen die bekend zijn met snorkelen.

De excursie wordt aangeboden onder begeleiding van een Engelssprekende gids, in een 4x4 voertuig, aangezien er veel wordt gereden over zandwegen. 

Tip; vraag bij je hotel of ze  een lunchpakketje kunnen voorbereiden om te nuttigen tijdens de tour. Draag wandelschoenen en neem zwemkleding mee! Voor het snorkelen kan het prettig zijn als je van die rubberen waterschoenen bij je hebt. De gids neemt zwemvesten mee voor tijdens het snorkelen.

Vandaag staat er een fantastische excursie op het programma. U wordt hiervoor opgehaald en weer afgezet bij het hotel. 

Het toeristische complex van de Aroe Jari Grot bevindt zich op een privéterrein genaamd Fazenda Água Fria. Het bestaat uit drie grotten plus de Gruta da Lagoa Azul. Het ligt ongeveer 40 km verderop na Chapada dos Guimarães (waarvan 10 km over onverharde wegen) in de richting van Campo Verde.

Dit is een toeristische excursie die ons terugvoert in de tijd, waardoor we weer direct contact kunnen maken met de geschiedenis van onze voorouders. Er zijn diverse unieke rotsformaties die verschillen van de gebruikelijk bezochte grotten, en behoren tot enkele van de grootste zandsteengrotten in Zuid-Amerika.

Dit alles wordt gedaan in een lichte route, zonder veel inspanning, maar volledig in contact met de natuur.

Langs het pad kunnen we unieke rotsformaties bewonderen, gevormd door de tand des tijds, zoals de Stenen Brug en de Balancerende Steen. Deze formaties geven ons stof tot nadenken over hoe de tijd op een andere manier voorbijgaat voor de aarde.

Halverwege de route komen we langs de beroemde Blauwe Lagune Grot. Ondanks het kristalheldere water, is zwemmen verboden om het gebied te behouden.

De lunchstop vindt plaats op het hoofdterrein van de boerderij, waar heerlijke regionale gerechten worden geserveerd. De excursie wordt afgesloten met een verfrissende duik in de Klok Waterval!

Het pad van het Circuit van Grotten is gemiddeld 8 km lang, en het begin is toegankelijk met intern transport. Er is ook een optie om slechts 4 km te wandelen, wat het geschikt maakt voor een breder publiek.

Details van de Excursie Aangezien de route een retour van 8 km is, zijn er enkele aanbevelingen:

• Draag een pet of hoed en zonnebrandcrème;
• Draag sokken en geschikte schoenen voor wandelingen (stevig en comfortabel);
• Het is raadzaam om water, insectenwerend middel, snacks, een verpakking voor uw afval en zwemkleding mee te nemen;
• Neem water, fruit of andere lichte snacks mee om de route aan te kunnen.

Drie van de beroemdste bezienswaardigheden in Rio de Janeiro liggen binnen handbereik op deze daglange tour. De Suikerbroodberg en de Corcovado-berg, inclusief het indrukwekkende Christus de Verlosser standbeeld dat uitkijkt over de stad, en een stop bij het Maracanã-stadion, moeten zeker bovenaan je lijst staan. Gray Line Rio de Janeiro is de perfecte gids voor je dag.

In de ochtend, terwijl we langs de stranden van de Zuid-Zone van Rio gaan om gasten op te halen bij het hotel, en zul je genieten van mooie uitzichten op beroemde stranden zoals het Leblon-strand naast het beroemde Ipanema-strand. In Copacabana zul je getuige zijn van waarom cariocas zo'n mooie teint hebben. Terwijl je door deze buurten reist, zul je een paar tips horen over wat te doen in de omgeving en de interessante verhalen die zich op deze straten hebben afgespeeld.

We gaan richting Downtown via de charmante kustlijn van Botafogo, waar je de eerste glimp van de Suikerbroodberg opvangt. Daarna rijd je door de historische wijk Laranjeiras, waar het Guanabara-paleis staat, de voormalige woning van prinses Isabel die de Gouden Wet ondertekende om alle slaven te bevrijden. Tegenwoordig is het paleis de officiële zetel van de regering van Rio de Janeiro.

Nadat we door de Santa Barbara-tunnel zijn gegaan, maken we een panoramische tour door het centrum van Rio, langs de Sambodrome en stoppen bij de Metropolitan Cathedral, gebouwd in een piramidevorm met een interne diameter van 96 meter en een hoogte van 80 meter.

Je krijgt een paar minuten om de kathedraal te bezoeken voordat het tijd is om terug te gaan naar de bus en een blik te werpen op het traditionele Cinelândia-plein met zijn historische gebouwen, en een kijkje te nemen naar het Municipal Theater met zijn Art Nouveau-architectuur. Van daaruit ga je naar Urca via Aterro do Flamengo en zijn parken, ontworpen door Burle Marx, en hoor je alles over de deelname van Brazilië aan de Tweede Wereldoorlog en de oprichting van de stad in de late 16e eeuw, net voordat je bij de Suikerbroodberg aankomt.

Je reist helemaal naar de top in twee stappen met de kabelbaan. De eerste kabelbaan brengt je naar Urca Hill, een uitkijkpunt 215 meter hoog dat al prachtige uitzichten biedt op de Guanabara-baai en de eilanden, de stranden van Flamengo en Botafogo, het Santos Dummont-vliegveld, de Rio-Niterói-brug, de wijk Urca en de Corcovado-berg.

Vanaf dit punt brengt een tweede kabelbaan je naar de top. Als je daar aankomt, begrijp je waarom Rio wordt beschouwd als een van de mooiste steden ter wereld. Op 395 meter hoogte geniet je van adembenemende uitzichten op het strand van Copacabana, Niterói en het fort Santa Cruz.

Verken de heuvels van Urca en de Suikerbroodberg ongeveer 45 minuten voordat je teruggaat naar de bus. Hier kun je genieten van het uitzicht op de charmante stad, het inheemse regenwoud zien en je beste foto's maken. Terug naar beneden bewonder je het landschap van Rio op weg naar een traditionele Barbecue Lunch, all-you-can-eat stijl. Braziliaanse Churrascarias (barbecueplaatsen) bieden een breed scala aan bijgerechten en alternatieve opties, dus ook als je voor een vegetarische optie kiest, ga je nog steeds tevreden weg.

Na de lunch gaan we naar het Maracanã-stadion waar we een panoramische ronde om het stadion maken en even stoppen zodat je de pracht van de tweevoudige gastheer van de Wereldbekerfinales kunt waarderen. Daar kun je je voorstellen hoeveel geschiedenis er heeft plaatsgevonden sinds de opening in 1950 toen Brazilië zijn eerste Wereldbeker organiseerde.

Van daaruit gaan we naar het treinstation van Cosme Velho in de wijk Laranjeiras, vanwaar we een treinrit van 20 minuten maken door het weelderige en dichte regenwoud van Tijuca naar het torenhoge Christus de Verlosser standbeeld. Het standbeeld, dat waakt over de stad Rio, is tot 38m hoog (125ft). Als je omhoog kijkt, zul je je gezegend en beschermd voelen door dit prachtige monument van Christus met open armen. Nu een van de nieuwe Zeven Wereldwonderen! Vanaf daar kun je het grootste deel van de stad zien, alle zuidelijke zone en helemaal tot aan Niterói. Het is een uniek uitzicht dat je zal verbazen. Je krijgt ongeveer 40 minuten om alle kanten en uitzichten van de Corcovado en het wereldwijd bekende Christusstandbeeld te leren kennen.

Na de treinrit naar beneden, gaan de gasten terug naar hun hotels, terwijl ze de kans krijgen om te horen over de economie van Rio, de twee keer dat de Wereldbeker in Brazilië werd gehouden, en het leven in de Favela's.

Deze volledige dagtour geeft je heel Rio de Janeiro: zijn belangrijkste bezienswaardigheden, zijn geschiedenis, zijn levensstijl en heerlijk eten. Jouw kennismaking met de lokale cultuur.

Mangrove en Jungletocht:
Rio heeft het geluk om zich te vestigen op een magische locatie, omringd door bergen, natuur en de jungle. Met deze tour ontdekt u een deel van het grootste stadsbos ter wereld, het Nationaal Park van Tijuca, na het rijden naar het begin van het pad beginnen we een korte wandeling (45 minuten) naar de top van Pedra Bonita piek 693m boven de zee) niveau). Deze piek heeft een van de meest indrukwekkende uitzichten over hele Rio! Na de wandeling en naar beneden rijden we verder naar het moderne  stranddistrict Barra da Tijuca, dit gebied heeft een heel bijzonder karakter met veel lagunes met mangrove en moerassig gebied met veel vissen en dieren. Om  dit te ontdekken maken we gebruik van een bootje voor een ritje tussen vele eilanden en smalle kanalen waar twee inheemse soorten dieren leven, met name de capibara  en de breedsnuitkaaiman. De kans om beide te spotten is erg groot en een geweldige ervaring om ze in hun natuurlijke habitat in een grote stad te zien.

Duur 06 uur, start in de ochtend.

Inbegrepen:
- Vervoer met ophalen en wegbrengen
- Nederlands of Engelstalig begeleiding
- Junglewandeling naar de Pedra Bonita-piek
- Boottocht bij Barra Lagoons en Mangrove gebied
- Kaaiman en Capibara spotten